Υπάρχει τελικά ισοτιμία μέσα στην συντροφική σχέση;
Πολύ συχνά ακούμε φράσεις όπως: «του τα έδωσα όλα και εκείνος τίποτε!» ή «μια ζωή πάντα δίπλα της ό,τι ήθελε έκανα και τώρα με παράτησε!»
Η ισοτιμία στην σχέση είναι μια έννοια δυναμική, δεν αποτελείται από στιγμιότυπα, αλλά είναι μια κατάσταση η οποία ρέει, μεταβάλλεται συνεχώς.
Από τους κοινωνικούς ψυχολόγους έχει παρατηρηθεί η απλολαϊκή αντίληψη ότι μία συντροφική σχέση είναι ικανοποιητική όταν την χαρακτηρίζει η ισοτιμία. Με βάση αυτή την παρατήρηση, αναπτύχθηκε η θεωρία της ισοτιμίας (Walster, Walster & Berscheid, 1978· Byers & Wang, 2004). Σύμφωνα με τη θεωρία της ισοτιμίας, τα κόστη και τα οφέλη τα οποία προσφέρει και απολαμβάνει ο κάθε σύντροφος οφείλουν να είναι σε ισορροπία. Με άλλα λόγια, χαρακτηρίζουμε μία σχέση ως ισότιμη όταν η αναλογία κόστους και οφέλους για κάθε σύντροφο είναι ίση και ανισότιμη όταν είναι άνιση, όταν, δηλαδή, ο ένας σύντροφος δίνει περισσότερα στη σχέση και παίρνει λιγότερα από τον άλλον ή όταν παίρνει περισσότερα και δίνει λιγότερα στον άλλον (Κορδούτης, 2007).
Οπότε στην πρώτη περίπτωση ο σύντροφος είναι υποωφελημένος και στη δεύτερη υπερωφελημένος. Με άλλα λόγια, ο υπερωφελημένος σε μία σχέση απολαμβάνει αγαθά μέσα στη σχέση τα οποία για αυτόν έχουν μικρό κόστος με αποτέλεσμα να έχει περισσότερο όφελος. Στην άλλη περίπτωση, του υποωφελημένου, εάν γίνει σύγκριση εισφορών–απολαβών, απολαμβάνει μέσα στη σχέση ανταμοιβές μεν, καταβάλλοντας υψηλά κόστη δε.
Διάφοροι ερευνητές (Foa & Foa, 1980) περιγράφουν μία μεγάλη ποικιλία ανταλλάξιμων αγαθών όπως είναι η αγάπη, τα χρήματα, υλικά αγαθά, υπηρεσίες, η κοινωνική θέση και οι πληροφορίες. Άλλοι πάλι (Traupmann, Petersen, Utne & Hatfield, 1981) ταξινομούν τα αγαθά σε τέσσερα επίπεδα: προσωπικές δεξιότητες, συναισθηματικές ανάγκες, καθημερινές μέριμνες της ζωής και ευκαιρίες.
Αυτό που προτείνει η θεωρία της ισοτιμίας είναι ότι, για να κατανοήσουμε σε βάθος την αλληλεπίδραση της συντροφικής σχέσης, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας το κίνητρο των συντρόφων να κρατήσουν ισότιμη την αναλογία των εισφορών απολαβών.
Σημαντικότατο ανταλλασόμενο αγαθό μέσα στη σχέση αποτελεί η συναισθηματική επικοινωνία, η οποία αποτελεί και δείκτη μακροημέρευσης και ικανοποίησης στις σχέσεις. Η επικοινωνία των συναισθημάτων μέσα στη σχέση έχει πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα από ότι η επικοινωνία που ανταλλάσσει απλές πληροφορίες και γεγονότα.
Όταν ο ένας σύντροφος ανοίγεται συναισθηματικά, αισθάνεται ευάλωτος και τρωτός, διότι εκείνη τη στιγμή που εκφράζει τα συναισθήματά του λαμβάνει το ρίσκο για το εάν θα βρει την αντίστοιχη ανταπόκριση, από την άλλη μεριά και ο σύντροφός του θα αποδεχτεί τα συναισθήματά του και δεν θα τον «εκμεταλλευτεί». Όσο οι σύντροφοι διατηρούν το θάρρος της συναισθηματικής τους έκφρασης ο ένας απέναντι στον άλλον, και όσο ο ένας σέβεται αυτό το άνοιγμα του άλλου, είτε μπορεί να ανταποκριθεί είτε όχι στην ανάγκη του, τόσο η σχέση «περπατάει» με σταθερά βήματα.
Η συναισθηματική επικοινωνία αποτελεί μία σταθερά συνεχόμενη ανταλλαγή κατά τη διάρκεια της σχέσης, λόγω της υψηλής ανταλλακτικής της αξίας, και κάθε φορά τονίζει την αυτοεκτίμηση των συντρόφων, με αποτέλεσμα αυτό να αποτελεί και κίνητρο για να διατηρήσουν τη σχέση τους (Κορδούτης, 2007). Συμβαίνει, όμως, και το αντίθετο. Στην περίπτωση, δηλαδή, που μειωθεί το κινητό διατήρησης της σχέσης, αντίστοιχα μειώνεται και η συναισθηματική επικοινωνία. Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι η συναισθηματική επικοινωνία και το κίνητρο των συντρόφων να διατηρήσουν τη σχέση είναι δύο έννοιες οι οποίες αλληλεπιδρούν.
Όσοι συμμετέχουν σε σχέσεις ανισοτιμίας βιώνουν συναισθήματα σύγχυσης και θλίψης, είτε βρίσκονται στην θέση του υπερωφελημένου, είτε στην θέση του υποωφελημένου.
Οι υπερωφελημένοι συνήθως έχουν ασθενέστερο κίνητρο να διατηρήσουν την σχέση, βασιζόμενοι στο σκεπτικό ότι οι ανάγκες τους είναι υπερκαλυμμένες χωρίς αυτό να τους «κοστίζει ακριβά», συνεπώς μειώνεται και το ενδιαφέρον τους για τον σύντροφό τους. Αντίθετα ο υποωφελημένος σύντροφος, έχοντας υψηλότερο κίνητρο για να διατηρήσει τη σχέση, χρησιμοποιεί την συναισθηματική επικοινωνία, είτε για να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του, είτε ως κατανόηση του υπερωφελημένου συντρόφου, σαν ένα ακόμα αγαθό που προσφέρει με σκοπό να τον κινητοποιήσει να παραμείνει στη σχέση. Είναι σαν να λέει ότι: «κατανοώ ότι ο σύντροφός μου έχει ιδιαίτερες ανάγκες» και με αυτήν τη σκέψη αισθάνεται μία πλασματική ισοτιμία.
Σύμφωνα με την ίδια θεωρία, όσο αυξάνεται η ανισοτιμία τόσο αυξάνονται και τα δυσάρεστα συναισθήματα. Συγκεκριμένα, ο υπερωφελημένος αισθάνεται ενοχή ή/και ντροπή και ο υποωφελημένος θυμό ή/και ταπείνωση.
Εσείς πώς αισθάνεστε μέσα στην σχέση σας;
Αισθάνεστε ισοτιμία; θυμό; ενοχή;
Ενδιαφέρον παρουσιάζει μία ακόμη προσέγγιση, αυτή της συστημικής σκέψης, και συγκεκριμένα του Hellinger (1998), ο οποίος γράφει: «Νιώθουμε δικαιούχοι όταν δίνουμε και υποχρεωμένοι όταν παίρνουμε» και συνεχίζοντας: «Δεν μπορούμε αληθινά να πάρουμε κάτι χωρίς να νιώσουμε την ανάγκη να δώσουμε, το παίρνω αποτελεί μία μορφή ενοχής».
Πιο συγκεκριμένα, περιγράφει τρεις δυνατές καταστάσεις. Την πρώτη την αποκαλεί «νηστεία», συμβαίνει όταν ένα άτομο δεν επιτρέπει στους άλλους να του δώσουν, συνήθως κλείνεται στον εαυτό του και αποσύρεται από τη ζωή και εν γένει το να έχει ανάγκες. Σε μία ακραία μορφή, μπορεί αυτή η απόσυρση να συνδεθεί και με την κατάθλιψη. Η δεύτερη κατάσταση είναι όταν το άτομο παίρνει έναν ρόλο «καλού παιδιού» ή «Σωτήρα» και δίνει πάντα πρώτος και πολύ περισσότερα. Το να δώσει κανείς πριν πάρει του δίνει μια πρόσκαιρη αίσθηση δικαιοδοσίας, είναι σαν να λέει το άτομο: «είναι καλύτερα να νιώθεις εσύ υποχρεωμένος σε μένα, παρά να νιώθω εγώ υποχρεωμένος σε σένα». Τείνει προς μία ψευδαίσθηση ανωτερότητας, ψευτοαυτάρκειας, απορρίπτει το δώρο της ζωής και αρνείται την ισότητα με τον άλλον σύντροφο. Είναι συχνό οι άλλοι σύντομα να σταματούν να θέλουν το οτιδήποτε από ανθρώπους που αρνούνται να πάρουν, για αυτό το λόγο οι «χρόνιοι βοηθοί» είναι συνήθως μόνοι.
Η τρίτη κατάσταση είναι η πλήρης ανταλλαγή, το άτομο βιώνει την πλήρη ικανοποίηση μέσα από το ισότιμο δούναι και λαβείν.
Τότε η σχέση είναι έτοιμη να προσφέρει μεγαλύτερη αμοιβαία ικανοποίηση στους συντρόφους. Το επόμενο βήμα είναι η ανταλλαγή μεγαλύτερης «ποσότητας» αγαθών, κάθε προσφορά είναι λίγο μεγαλύτερη από την προηγούμενη, έτσι σταδιακά οι σύντροφοι μέσα από μία θετική ελάχιστη ανταλλακτική ανισότητα έρχονται πιο κοντά και χτίζουν μια δυνατή συναισθηματική σχέση η οποία κρατάει στο χρόνο και στους κραδασμούς της καθημερινότητας.
-
Επιτρέπετε στους άλλους να σας φροντίσουν;
-
Επιτρέπετε στους άλλους να σας πλησιάσουν συναισθηματικά;
-
Αισθάνεστε ότι ο σύντροφός σας είναι ανοιχτός στο να λάβει και να δώσει συναισθήματα;
-
Φροντίζετε τον/την σύντροφό σας με ουσιαστικό τρόπο;
Επιχειρώντας να απαντήσετε αυτά τα ερωτήματα ξεκινάει το ταξίδι για την απόκτηση ή την διαμόρφωση πιο ισότιμων σχέσεων, συνεπώς και πιο ικανοποιητικών και σταθερών.
COMMENTS