Υπερκαταναλωτισμός

Σύμφωνα με έρευνα της Deloitte το 2011, μια από της μεγαλύτερες εταιρίες παγκοσμίως σε παροχή επαγγελματικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών, σχετικά με την αγοραστική πρόθεση των Ευρωπαίων καταναλωτών κατά την εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων, δημοσίευσε το γεγονός ότι οι Έλληνες είναι οι πιο απογοητευμένοι καταναλωτές σε σύγκριση με το υπόλοιπο δείγμα σε σχέση με την κατάσταση της οικονομίας.
Το 92% υποστηρίζει ότι η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση και το 81% να δηλώνει ότι έχει περιοριστεί η αγοραστική του δύναμη. Η φετινή μελέτη, του 2012, επικεντρώνεται στους Έλληνες με αντιπροσωπευτικό δείγμα καταναλωτών (18.354 άτομα) ηλικίας μεταξύ 18-65 ετών, προκειμένου να αξιολογηθεί ο τρόπος σκέψης τους και να καταγραφούν οι προγραμματισμένες δαπάνες σε δώρα, εκτός σπιτιού διασκέδαση και φαγητό για τα γιορτινά γεύματα. Οι περικοπές των εξόδων στο ήδη μειωμένο-κατά πολύ- Χριστουγεννιάτικο προϋπολογισμό εισόδημά τους φαίνεται να φέρνει αντιμέτωπους τους καταναλωτές στο δύσκολο έργο της συγκράτησης. Πιο συγκεκριμένα, οι Έλληνες φαίνεται ότι θα περιορίσουν τη χρήση της πίστωσης, θα αγοράσουν προϊόντα που βρίσκονται σε έκπτωση και θα στραφούν στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Την ίδια στιγμή, είναι προετοιμασμένοι να περικόψουν τις δαπάνες τους για ένδυση (87%), εξόδους για φαγητό (86%), οικιακά αγαθά -όπως τηλεοράσεις, υπολογιστές έπιπλα (83%) και διασκέδαση (80%).Λιγότερο διατεθειμένοι φαίνονται οι Έλληνες να περικόψουν τα έξοδά τους σε τρόφιμα.

Η κουλτούρα μας όμως, μας φέρνει απροετοίμαστους να προσφέρουμε δώρα σε μικρότερο αριθμό ατόμων, να ελέγχουμε την παρορμητικότητα μας σε σχέση με των υπερκαταναλωτισμό και να μην δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στις τιμές, τη χρηστικότητα των δώρων και των προϊόντων που πρόκειται να αγοράσουμε φέτος τα Χριστούγεννα. Ο καταναλωτισμός σαν έννοια αναφέρεται στην τάση για κατανάλωση όσο το δυνατόν περισσότερων αγαθών, πέρα από τις αντικειμενικά υπάρχουσες ανάγκες. Ο όρος υπερκαταναλωτισμός όμως, θα μπορούσε να εννοηθεί η τάση των ανθρώπων, η μανία, θα που κατέχει το σύγχρονο άνθρωπο του «πολιτισμένου» κόσμου να καταναλώνουν όλο και περισσότερα προϊόντα και αγαθά σε μια προσπάθεια εξισορρόπησης του εσωτερικού τους κενού που όλο και διογκώνεται καθώς και πλήρωσης της απληστίας τους, που όλο και κυριαρχεί σα «μόδα» σε παγκόσμιο επίπεδο, κατά τον Γερμανό κοινωνικό ψυχολόγο-κοινωνιολόγο ErichFromm.

H Ελλάδα, αποτελεί καταναλωτική κοινωνία η οποία παράγει και καταναλώνει προϊόντα σε μαζικές ποσότητες, προϊόντα που συχνά συνδέονται με δευτερογενείς ή «φανταστικές» ανθρώπινες ανάγκες.Οι αιτίες που μας ωθούν στο να επιδοθούμε στην υπερκατανάλωση είναι η ξέφρενη πορεία της τεχνολογίας που αν δεν συμβαδίσουμε με αυτή, είμαστε «εκτός μόδας». Ο βομβαρδισμός διαφημίσεων με ελκυστικές προσφορές / συσκευασίες προϊόντων,ευκολίες πληρωμής, δόσεις, πιστώσεις και εξιδανικευμένες ψεύτικες ανάγκες μιας οικογένειας τις ημέρες των εορτών, γίνονται πόλος έλξης για κατανάλωση άνευ όρων. Τι γίνεται όμως σήμερα όπου η Ελληνική οικονομία επηρεάζει κάθε μας κίνητρο και κάθε μας αδυναμία ικανοποίησης των ουσιαστικών αναγκών μας; Αναμφίβολα, οι εξωτερικές μας συγκρούσεις (ερεθλισματα), όσο και οι εσωτερικές μας (συναισθήματα), επηρεάζουν την ψυχική μας ισορροπία. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου και ο γρήγορος ρυθμός ζωής έχουν ως συνέπεια και το σύγχρονο τρόπος ζωής ο οποίος δεν χαρακτηρίζεται αλλιώς εκτός από άγχος, μη διαχείριση καθημερινών προβλημάτων, σύγχυση, δυσθυμία, καταθλιπτικόμορφα συναισθήματα ακόμα και σωματικές ενοχλήσεις.Η οικονομική κρίση κατά κάποιον τρόπο μας απειλεί. Η αντίδραση σε αυτή την νέα συνεχή προσαρμοστική κατάσταση επιφέρει άγχος, «ύπουλο» και ψυχοφθόρο αφού η απειλή είναι «μη ορατή» στα μάτια μας και επιπλέον συνεχής και παρατεταμένη σε διάρκεια, απειλώντας το ένστικτο της επιβίωσής μας. Το παρατεταμένο και οξύ άγχος που βιώνουμε, καθώς δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί, σιγά σιγά οδηγεί σε «απόσυρση» από την πάλη για επιβίωση και παθητικότητα, με τα οποία νιώθουμε ανίκανοι να αντιδράσουμε. Έτσι, η τα ψώνια γίνονται υποκατάστατο σαν μηχανισμός άμυνας στην παράλογη αύξηση των ανθρώπινων απαιτήσεων. Ενεργοποιείται αυτόματα η βραχυπρόθεσμη ικανοποίηση του εαυτό μας μετά τις αγορές ενώ το μακροχρόνιο ψυχικό κενό παραμένει. Αυτή η παθολογική σχέση του υπερκαταναλωτικού ατόμου με τα ψώνια θυμίζει σχέση εξάρτησης από τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, τον τζόγο με σχήμα τις ψευδαισθήσεις: με τον καταναλωτισμό και την ευτυχία.

Η συνειδητοποίηση του προβλήματος γεννάται στις αιτίες. Η αυτογνωσία και ο αυτοέλεγχος ξυπνά μέσα από την εκλογίκευση και την τοποθέτηση των πραγμάτων στις σωστές τους διαστάσεις Αν και η αλλαγή της νοοτροπίας μας θα δηλώσει και την αλλαγή της ταυτότητάς μας, μπορούμε να σκεφτούμε πως η κατανάλωση είναι θέμα επιβίωσης και όχι αυτοσκοπός. Με λίγα λόγια επιδιώκουμε την ποιότητα και όχι την ποσότητα. Βάζοντας στόχους φτάνουμε να χειραγωγούμε την εσωτερική μας ελευθερία! Τις ημέρες των Χριστουγέννων νιώθουμε την ανάγκη να δείχνουμε την αγάπη μας, την ευγνωμοσύνης μέσα από υλικά αγαθά όμως η οικονομική δυσκολία και συνειδητοποίηση δεν μας αφήνει να ανταπεξέλθουμε στις απαιτήσεις των ημερών.

Ως αποτέλεσμα νιώθουν έντονο άγχος, πίεση, απογοήτευση, θυμό, πίκρα και απελπισία. Παρότι τα συναισθήματα αυτά είναι ανθρώπινα και επόμενο να προκληθούν λόγω της κατάστασης, καλό είναι να αναρωτηθούμε αν μας βοηθούν να ζήσουμε καλύτερα. Μήπως θα μπορούσαμε να βγάλουμε κάτι θετικό από τη στενάχωρη και δύσκολη αυτή κατάσταση; Μήπως μπορούμε να βρούμε τρόπους, έστω και μόνο για την περίοδο των γιορτών, να νιώσουμε ψυχική ανάταση χωρίς περιττά έξοδα; Το πρώτο θετικό και παρήγορο είναι ότι δεν είμαστε μόνοι σε ότι περνάμε. Έτσι, μπορούμε να το εκμεταλλευτούμε γιορτάζοντας μαζί με άλλους και συνεισφέροντας όλοι στο γιορτινό τραπέζι και τα έξοδα του. Επίσης, μπορούμε να δούμε τις γιορτές σαν μια ευκαιρία να αναλογιστούμε τι είναι τελικά σημαντικό και να θέσουμε προτεραιότητες στις επιθυμίες και τις ανάγκες μας. Μπορούμε να βρούμε πολλούς τρόπους για να διασκεδάσουμε χωρίς να χρειαζόμαστε ιδιαίτερα χρήματα. Αρκεί να έχουμε την κατάλληλη διάθεση και να αφήσουμε τη φαντασία μας να δουλέψει. Μένοντας μάλιστα στην πόλη, μας δίνεται η δυνατότητα να επισκεφτούμε γωνιές που έχουμε ξεχάσει ή να ανακαλύψουμε καινούριες, κάνοντας βόλτες στους δρόμους και απολαμβάνοντας τους γιορτινούς στολισμούς. Οι δήμοι έχουν εκδηλώσεις που ενδιαφέρουν μικρούς και μεγάλους και τις οποίες μπορούμε να παρακολουθήσουμε χωρίς κόστος. Επίσης, επισκέψεις σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους δεν κοστίζουν ιδιαίτερα και είναι επιμορφωτικές για όλες τις ηλικίες. Η ικανοποίηση από τα δώρα, ακόμα και για τα παιδιά, είναι συνήθως στιγμιαία. Αυτό που χρειάζονται οι άνθρωποι είναι προσοχή, τρυφερότητα και αγάπη. Τέλος, καθώς το νόημα των Χριστουγέννων παραπέμπει στην αγάπη και την ελπίδα, ένας τρόπος για να μπούμε στο κλίμα είναι ο εθελοντισμός. Έτσι θα προσφέρουμε χωρίς να επιβαρυνόμαστε οικονομικά και θα αισθανθούμε τυχεροί για όσα έχουμε, βλέποντας τους συνανθρώπους μας που υποφέρουν και βρίσκονται σε πολύ χειρότερη από μας κατάσταση.

Πλησιάζοντας στις γιορτές των Χριστουγέννων όλο και περισσότερες επιχειρήσεις ανεβάζουν την ποιότητα των καταστημάτων τους και επιδιώκουν αύξηση των κερδών και ταυτόχρονα μεγαλύτερο τζίρο. Ο καταναλωτικός οργασμός είναι πλέον έννοια ταυτόσημη με τις μέρες των γιορτών και έχει μετατραπεί σε ευχάριστη συνήθεια των καταναλωτών και σίγουρα των επιχειρηματικών κύκλων. Το γιορτινό κλίμα σε συνδυασμό με τα δώρα των γιορτών προσφέρουν στον καταναλωτή μια δικλίδα ασφαλείας και τον παροτρύνουν να ξοδέψει χρήματα χωρίς και ο ίδιος να νιώθει ότι σπαταλά άσκοπα τα χρήματά του.Η ανάγκη για προσφορά δώρων σε αγαπημένα πρόσωπα αλλά και η προσφορά δώρων στον ίδιο τους τον εαυτό, οι καταναλωτές γίνονται αρκετά σπάταλοι χωρίς να υπολογίζουν σε μεγάλο βαθμό τα χρήματα. Είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται παγκοσμίως και σε κάθε πόλη του πλανήτη, ακόμα και σε χώρες με αδύναμες οικονομίες και χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα, τις μέρες των γιορτών η εκάστοτε αγορές ανεβάζουν τον ημερήσιο τζίρο τους. Σε αυτό δεν πρέπει να ξεχνάμε και τα παιδιά τα οποία είναι ιδιαίτερα απαιτητικά κατά την διάρκεια των γιορτών και έχουν συγκεκριμένες προτιμήσεις και απαιτήσεις.Εν κατακλείδι, η γιορτινή περίοδος πάντα θα είναι ξεχωριστή και πάντα θα είναι εποχή για έξοδα αλλά και καταναλωτική ευφορία.