Ένα συχνό πρόβλημα που ταλαιπωρεί τους νέους γονείς είναι διαταραχές στον ύπνο των μωρών που μπορεί να συνεχίζονται για αρκετούς μήνες ακόμη και χρόνια. Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται βασικές αρχές του ύπνου που θα πρέπει να γίνουν κατανοητές, ώστε να αποφεύγονται λάθη από τους γονείς.
Καθώς η διάρκεια του ύπνου ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και μεταβάλλεται όσο αυτό αναπτύσσεται, είναι απαραίτητο οι γονείς να κατανοήσουν τις βασικές αρχές της διαδικασίας, πριν την υιοθέτηση ενός τακτικού προγράμματος, με σκοπό να μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα πιθανές διαταραχές. Όπως συμβαίνει και με τους ενήλικες τα παιδιά περνούν μέσα από διαφορετικά στάδια ύπνου, τα οποία διακόπτουν οι γονείς συχνά βίαια, εάν δεν τα έχουν πλήρως κατανοήσει. Για παράδειγμα ένα παιδί που παρουσιάζει μικρή ταραχή στα αρχικά στάδια ύπνου, μπορεί να συνεχίσει να κοιμάται και να περάσει στα επόμενα στάδια, εάν δεν υπάρξει κάποια ενόχληση. Έτσι, οι γονείς που σπεύδουν με την πρώτη ταραχή στο παιδί να προσπαθήσουν να το νανουρίσουν ή από φόβο μήπως το παιδί πεινάει, διαταράσσουν την διαδικασία ύπνου, με αποτέλεσμα να προκαλούν μακροχρόνιες διαταραχές χωρίς να το αντιλαμβάνονται.
Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί πως από τη στιγμή που θα δημιουργηθούν διαταραχές ύπνου είναι πολύ δύσκολο για ένα παιδί να επανέλθει σε φυσιολογικούς ρυθμούς. Ένα μωρό το οποίο σε τακτά χρονικά διαστήματα δέχεται φαγητό ή ακόμη και χάδια μέσα στη νύχτα, είναι πολύ πιθανό να συνεχίσει να ξυπνάει αρκετά συχνά, ακόμη και μετά την ηλικία που το τελευταίο βραδινό γεύμα θα του είναι επαρκές για όλο το βράδυ. Έτσι, επειδή πολλές φορές θα βρίσκεται σε ελαφρύ στάδιο ύπνου, θα του είναι απαραίτητα όλα όσα έχει συνηθίσει από τους γονείς προκειμένου να ξανακοιμηθεί. Το αποτέλεσμα είναι πολλές στιγμές αϋπνίας και απασχόλησης των γονιών με το παιδί ακόμη και μέχρι την ηλικία των 3 ετών. Προκειμένου λοιπόν να γίνουν κατανοητές οι όποιες πιθανές διαταραχές ύπνου προκύψουν στο παιδί, είναι απαραίτητη η γνωριμία των βασικών αρχών αυτής της σωματικής διαδικασίας και πιο συγκεκριμένα των σταδίων – κύκλων που λαμβάνουν χώρα όταν ένα άτομο κοιμάται.
Η διαδικασία του ύπνου χωρίζεται σε δύο κύκλους που ονομάζονται: α. REM (Rapid Eye Movement) και αναφέρεται στον ελαφρύ ύπνο κάποιου και β. non-REM που συνήθως χαρακτηρίζει το βαθύ ύπνο. Ένα νεογέννητο περνά απευθείας στο στάδιο REM τις πρώτες φορές που κοιμάται, κατά τη διάρκεια του οποίου, η αναπνοή του δεν έχει ομαλό ρυθμό, το σώμα του εμφανίζει απότομες κινήσεις και τινάγματα, τα βλέφαρά του τρεμοπαίζουν και τα μάτια του φαίνονται να κάνουν κυκλικές κινήσεις. Είναι συχνό επίσης ένα βρέφος να χαμογελάει κατά τη διάρκεια του ύπνου ή ακόμη και να κατσουφιάζει. Ο ύπνος αυτός χαρακτηρίζεται ενεργός, καθώς το μωρό καταναλώνει περισσότερο οξυγόνο και ενέργεια συγκριτικά με τον non-REM ύπνο. Τα τελειόμηνα μωρά περνούν πάνω από 50% του ύπνου τους στο στάδιο REM, ενώ τα πρόωρα βρέφη περίπου το 80%. Το υπόλοιπο ποσοστό ύπνου καταλαμβάνεται από το non-REM στάδιο.
Κατά τη διάρκεια του non-REM σταδίου η αναπνοή του μωρού είναι πιο αργή και ομαλή. Δεν παρατηρούνται κινήσεις των βλεφάρων, ενώ μπορεί να παρατηρηθούν ελάχιστα τινάγματα του σώματος. Η ήρεμη αυτή φάση του ύπνου χαρακτηρίζεται ως ήσυχος ύπνος, καθώς επιτρέπει στο μυαλό και το σώμα του παιδιού να επαναφορτιστούν, προετοιμάζοντας το να είναι ξεκούραστο για τη στιγμή που θα ξυπνήσει. Αρκετές επιστημονικές έρευνες τονίζουν την αναγκαιότητα αυτού του σταδίου, καθώς είναι απαραίτητο για την υγιή πνευματική και σωματική ανάπτυξη του παιδιού. Η εμφάνιση non-REM σταδίων αρχίζει με τη γέννηση, ωστόσο τα 4 στάδια του non-REM ύπνου αρχίζουν να αναπτύσσονται σταδιακά μετά το δεύτερο μήνα ζωής. Συγκεκριμένα, ένα μωρό 3 μηνών όταν πέφτει για ύπνο βιώνει το 1ο στάδιο non-REM κατά το οποίο μισοκοιμάται, περνά γρήγορα στο 2ο στάδιο με έναν ελαφρύ ύπνο και κατόπιν στα στάδια 3 και 4 όπου κοιμάται αρκετά βαριά. Στο σύνολό τους τα 4 αυτά στάδια διαρκούν περίπου 40-50 λεπτά. Κατόπιν το μωρό περνά στη φάση REM με ελαφρύ ύπνο, η οποία διαρκεί περίπου 5-10 λεπτά πριν περάσει ξανά σε έναν επόμενο non –REM κύκλο.
Τα περισσότερα προβλήματα ύπνου για τους γονείς ξεκινούν στην ηλικία των 8-12 εβδομάδων, όπου αρχίζουν και αναπτύσσονται τα διαφορετικά στάδια non-REM, καθώς τις πρώτες εβδομάδες ζωής τα βρέφη τείνουν να ξυπνούν πολύ συχνά και να κοιμούνται αρκετές ώρες την ημέρα. Έτσι, καθώς αναπτύσσονται τα διαφορετικά στάδια ύπνου, το μωρό αρχίζει να δυσκολεύεται να κοιμάται μετά από 40-50 λεπτά ενός κύκλου, ιδιαίτερα εάν έχει συνηθίσει να κοιμάται το πρωί και το μεσημέρι. Παρόλο που το βιολογικό του ρολόι απαιτεί περισσότερο ύπνο, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της ημέρας, δεν είναι πολύ εύκολο για αυτό να κοιμηθεί. Έτσι με το πέρασμα των εβδομάδων, αρχίζει και γίνεται ευερέθιστο κατά τη διάρκεια του πρωινού, με αποτέλεσμα αργά το απόγευμα να είναι εξαιρετικά κουρασμένο και νυσταγμένο. Οι γονείς που δεν αντιλαμβάνονται πως αυτή η άτακτη συμπεριφορά του παιδιού προκαλείται από έλλειψη ύπνου κατά τη διάρκεια της ημέρας, καταφεύγουν σε πρακτικές σίτισης, χαδιών και παιχνιδιού ώστε να το βοηθήσουν να κοιμηθεί, όταν ήδη βρίσκεται στα πρώτα στάδια ελαφρύ ύπνου.
Το αποτέλεσμα είναι η διαταραχή που παρουσιάζεται σαν ένα πρόβλημα ύπνου κατά τη διάρκεια της ημέρας, να καταλήγει να γίνεται πρόβλημα και κατά τη διάρκεια της νύχτας, καθώς το μωρό που δέχεται βοήθεια (χάδια κλπ.) για να κοιμηθεί το πρωί, θα έχει ανάγκη τις ίδιες συνήθειες και το βράδυ, ώστε να περάσει σε πιο βαθύ ύπνο. Έτσι με δεδομένο ότι τα μωρά περνούν αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας ένα στάδιο ελαφρύ ύπνου, θα επιζητούν συχνά βοήθεια, με αποτέλεσμα εν τέλει να εμφανίζονται διαταραχές ύπνου που ταλαιπωρούν καθ όλη τη διάρκεια της νύχτας τους γονείς, για αρκετούς μήνες ή ακόμη και χρόνια.
COMMENTS