Θα ήθελα να ξεκινήσω αυτό το άρθρο αντίστροφα. Θα ήθελα να πω ποιος ΔΕΝ είναι ο σκοπός αυτού του άρθρου και τι ΔΕΝ προσπαθεί να κάνει. Και αυτό γιατί το θέμα είναι πολύ ευαίσθητο και ο καθένας μπορεί να το διαβάσει με τα δικά του προσωπικά φίλτρα, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε παρερμηνείες.
Με το άρθρο αυτό δεν είναι σκοπός μου να φοβίσω τους γονείς και να συμβάλω στο να γίνουν υπερπροστατευτικοί, πιεστικοί και νευρωτικοί με τα παιδιά τους. Επίσης, δεν επιθυμώ να ρίξω νερό στον μύλο μιας κακοήθους παράνοιας που παρατηρώ τα τελευταία χρόνια περισσότερο, σύμφωνα με την οποία σε δυστυχώς αρκετές περιπτώσεις, όταν ένα ζευγάρι χωρίζει, η γυναίκα αποφασίζει να διασύρει τον πατέρα του παιδιού της με κατηγορίες σεξουαλικής κακοποίησης του παιδιού, σέρνοντας μάλιστα και το ίδιο το παιδί σε διαδικασίες που μπορούν να αφήσουν το αποτύπωμά τους σε αυτό. Προφανώς υπάρχουν και περιπτώσεις που τα παραπάνω μπορεί να ισχύουν και αυτές ακριβώς είναι η στόχευση του παρόντος άρθρου.
Ο σκοπός του άρθρου αυτού είναι να επιστήσω την προσοχή στους γονείς, ώστε να προφυλάξουν τα παιδιά τους από την περίπτωση σεξουαλικής κακοποίησης, ενός φαινομένου που δυστυχώς δεν είναι τόσο σπάνιο όσο ίσως νομίζουμε. Όπως και για μια ασθένεια μπορεί να σκεφτόμαστε ότι ‘δε θα τύχει σε εμένα’, έτσι μπορεί να αισθανόμαστε ήσυχοι σχετικά με το κοινωνικό περιβάλλον και τους ανθρώπους στους οποίους εμπιστευόμαστε τα παιδιά μας, ενώ η πραγματικότητα μπορεί να είναι διαφορετική.
Τι εννοούμε σεξουαλική κακοποίηση;
Ίσως είναι χρήσιμο να ορίσουμε το τι εννοούμε με τον όρο σεξουαλική κακοποίηση και ασέλγεια. Σύμφωνα με τον APA (American Psychological Association) η σεξουαλική κακοποίηση είναι η ανεπιθύμητη σεξουαλική δραστηριότητα, στην οποία ο δράστης χρησιμοποιεί δύναμη, απειλές, ή εκμεταλλεύεται την αδυναμία του θύματος να δώσει τη συναίνεσή του. Τις περισσότερες φορές δράστης και θύμα γνωρίζονται μεταξύ τους. Τα άμεσα συμπτώματα στη σεξουαλική κακοποίηση μπορεί να είναι σοκ και φόβος, ενώ μακροχρόνια μπορεί να εμφανιστεί άγχος, φόβος ή διαταραχή μετατραυματικού στρες.
Ο καθένας μας μπορεί να έχει τις προτιμήσεις του και οι προτιμήσεις μας μπορεί να μην αρέσουν σε άλλους ανθρώπους. Το κριτήριο είναι αν το άτομο με το οποίο επιλέγουμε να τις πραγματοποιήσουμε έχει συνείδηση και βούληση ώστε να κάνει την επιλογή να τις μοιραστεί μαζί μας. Οι άνθρωποι κάτω από κάποια ηλικία έχουμε συμφωνήσει ως κοινωνίες – και καλώς το έχουμε συμφωνήσει έτσι – να θεωρούμε πως δεν έχουν την πνευματική ωριμότητα να κάνουν τέτοιες επιλογές. Επίσης, τα ζώα δεν έχουν τη συνείδηση και τη λογική σκέψη, συνεπώς η χρησιμοποίησή τους για σεξουαλικούς σκοπούς συνιστά κακοποίηση.
Ποιοι είναι πιο ευάλωτοι σε σεξουαλική κακοποίηση;
Τρεις κατηγορίες ατόμων είναι οι πιο ευάλωτοι στο να πέσουν θύμα των διαστροφών κάποιου άλλου.
Η πρώτη κατηγορία ατόμων που είναι ευάλωτα στη σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση είναι τα παιδιά και οι έφηβοι. Τα παιδιά συχνά δεν έχουν ξεκάθαρη γνώση του καλού και του κακού και η παιδική τους αφέλεια και αγνότητα τα κάνει αρκετά ευάλωτα στο να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης. Επίσης, τα παιδιά εκ των υστέρων εκβιάζονται από τον/την θύτη ο οποίος τους μεταθέτει την ευθύνη για αυτό που έχει συμβεί, με αποτέλεσμα το παιδί να αισθάνεται εκτός των άλλων και ένοχο και να προσπαθεί να κρατήσει το ‘μυστικό’ της κακοποίησής του. Οι έφηβοι από την άλλη, φοβούνται τον διασυρμό και αυτό μπορεί να τους οδηγήσει στη θέση του θύματος.
Η δεύτερη κατηγορία που είναι πιο ευάλωτη στην σεξουαλική εκμετάλλευση είναι τα άτομα που έχουν ψυχοπνευματικές δυσκολίες, όπως νοητική στέρηση. Τα άτομα αυτά συχνά δεν έχουν τη δυνατότητα να αντιληφθούν το φυσιολογικό από το μη φυσιολογικό και το καλό από το κακό. Δυστυχώς, οι άνθρωποι που δε διστάζουν να εκμεταλλευτούν αυτά τα άτομα, έχουν ανεπτυγμένες χειριστικές συμπεριφορές και συχνά αποπλανούν τα θύματά τους. Φράσεις όπως «όλοι το κάνουν», «είναι φυσιολογικό», «όλοι οι άντρες το κάνουν», «όλα τα κορίτσια το κάνουν», «μα καλά σοβαρά δεν το κάνεις εσύ αυτό;», είναι πολύ συνηθισμένες και στην περίπτωση ατόμων με ψυχοπνευματικές δυσκολίες ανεξαρτήτως ηλικίας και έχουν ως σκοπό να κάνουν φυσιολογική τη συμπεριφορά τους στην αντίληψη του υποψήφιου θύματός τους, ώστε να πάρουν αυτό που θέλουν χωρίς αντιστάσεις. Δυστυχώς όπως και τα παιδιά, τα άτομα που ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία έχουν μια παιδική αθωότητα και πολλές φορές ακόμα και μετά την ασέλγεια εις βάρος τους δεν καταλαβαίνουν πως αυτό που συνέβη ήταν κάτι λάθος, ή μπορεί να έχουν την απορία αλλά να μην έχουν κάποιον να τους εξηγήσει και να τους βοηθήσει.
Τρίτον, τα άτομα που είτε λόγω ηλικίας είτε λόγω προβλημάτων υγείας δεν μπορούν να αντιδράσουν και να υπερασπιστούν τον εαυτό τους ή να αντιληφθούν το τι συμβαίνει, όπως υπερήλικα άτομα, ή άτομα που βρίσκονται σε κωματώδη κατάσταση, είναι μια ειδική κατηγορία που δυστυχώς είναι εξαρτημένα από τα άτομα που τα φροντίζουν.
Τι μπορώ να κάνω για να λειτουργήσω προληπτικά και να προστατέψω αυτούς που αγαπώ και έχω υπό την προστασία μου;
Η πρόληψη είναι πολύ σημαντική και αυτός είναι ο λόγος που σε αυτό το άρθρο δε θα γίνει λόγος για την αντιμετώπιση, η οποία προφανώς χρειάζεται τη συνδρομή ενός ειδικού.
Για να λειτουργήσουμε προληπτικά είναι σημαντικό να δουλέψουμε στο να χτίσουμε μια σχέση με το παιδί μας η οποία να μη βασίζεται στο φόβο, την τιμωρία και την υπακοή αλλά στην εμπιστοσύνη και το σεβασμό. Αν έχουμε με το παιδί μια σχέση στην οποία νιώθει ασφάλεια να μας μιλήσει για το οτιδήποτε, επειδή γνωρίζει πως δε θα εισπράξει κριτική ή τιμωρίες, τότε θα είμαστε οι πρώτοι στους οποίους θα απευθυνθεί όταν κάποιος θα προσπαθήσει να το προσεγγίσει ή ακόμα και αν πέσει θύμα κακοποίησης θα απευθυνθεί σε εμάς για να το βοηθήσουμε. Αν όμως η σχέση μας βασίζεται στην απειλή τιμωριών και στην κριτική του τύπου «στα έλεγα εγώ», «δε θα ξαναβγείς», «μην τυχόν και μάθω ότι…», «τι πήγες και έκανες» κτλ., τότε το παιδί αν βρεθεί στη δύσκολη θέση του να αντιμετωπίσει μία διεστραμμένη προσέγγιση ή μία κακοποίηση, δε θα σκεφτεί να το μοιραστεί μαζί μας, γιατί θα φοβάται τις συνέπειες και την εκ των υστέρων κριτική.
Το πιο σημαντικό λοιπόν είναι πρώτον, οι γονείς να ανοίξουν το μυαλό τους και να ενημερώσουν με ξεκάθαρο και προσαρμοσμένο στην ηλικία του παιδιού τρόπο, για όσα χρειάζεται να γνωρίζει, ώστε να μπορεί να διακρίνει τον κίνδυνο αν αυτός προκύψει και δεύτερον, να έχουν μια σχέση ανοιχτή και χωρίς κριτική ώστε αν χρειαστεί, το παιδί να στραφεί πρώτα σε εκείνους.
Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των ατόμων με ψυχοπνευματικές δυσκολίες. Σε αυτήν την περίπτωση η εκπαίδευση που χρειάζεται να παρέχουν οι γονείς χρειάζεται να είναι προσαρμοσμένη στις νοητικές δυνατότητες του ατόμου και να γίνεται με απλό τρόπο ακόμα και αν το άτομο είναι μεγάλης ηλικίας, όπως με την εκμάθηση απλών κανόνων τους οποίους το άτομο χρειάζεται να μάθει, όπως «Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να με ακουμπά οπουδήποτε αν δεν το θέλω εγώ», «Αν κάποιος μου πει ότι είναι φυσιολογικό να βγάλω τα ρούχα μου ή να με ακουμπήσει/πιάσει/φιλήσει, ή να μου ζητήσει να τον πιάσω εγώ στα γεννητικά του όργανα κτλ., λέει ψέματα και εγώ θα φύγω αμέσως από εκεί που βρίσκομαι». Ο σκοπός είναι να μπορεί το άτομο να αντιληφθεί ότι αυτό που κάνει ή που του ζητάει να κάνει το τρίτο άτομο ΔΕΝ είναι φυσιολογικό, καθώς πολλές φορές υπάρχει δυσκολία στο να το καταλάβει. Ο δεύτερος σκοπός είναι να γνωρίζει τι ακριβώς να κάνει σε αυτήν την περίπτωση, π.χ. «Φεύγω αμέσως και τηλεφωνώ στους δικούς μου, ή μιλάω σε έναν αστυνομικό».
Δυστυχώς, στις κοινωνίες μας υπάρχουν πολύ διαφορετικοί άνθρωποι και κάποιοι εγκυμονούν κινδύνους. Κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι πιο εύκολο να τις διακρίνουμε, όμως κάποιες άλλες είναι πολύ δύσκολο. Για αυτό χρειάζεται να λειτουργούμε προληπτικά – όχι νευρωτικά – και στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό να έχουμε γνώση του σε ποιον εμπιστευόμαστε το παιδί ή το άτομο που έχουμε στην κηδεμονία μας.
COMMENTS